En Kirgizio 
okazis regiona katastrofo ^ce la lago Issyk-Kul, pro
kamiona akcidento: Na-cianido ver^si^gis en riveron kaj la
lagon; mortis la akvo-vivantaro; pluraj homoj estis venenitaj.

En ^Cinio 
ankora^u multaj kontra^uuloj de la nuna sistemo, kiuj
postulas demokratian sistemon, sidas en malliberejoj. 

La politiko de anektado kaj ekspluatado de Tibeto fare de la
^cina ^stato pluda^uras - la ^stato malpermesas la liberan
ekzercadon de la religio. 

En Turkio 
la prezidanto de la Asocio por Gardi la Homajn Rajtojn, Akin
Birdal, estis pafita de naciismaj junuloj; feli^ce li
transvivis. La prezidento de Turkio komence false deklaris, ke
la PKK (Kurda Laborista Partio) faris tion.
Intertempe la PKK (A. ™calan) ofertis ne plu militi - sed la
turka registaro ^sajne ne volas traktadi kun la PKK.

En Francio 
la nova registaro (medio-ministrino Voynet de la
Verduloj) rimarkis, ke la Kastor-konteneroj por alt-radioaktiva
rubo ofte estas poluita de ege radioaktivaj makuloj. Nur iom
poste la germana ministrino Merkel (Kristdemokratoj) publikigis
la saman aferon, kaj tuj haltigis ^ciujn transportojn. Jam
dufoje estis grandegaj manifestacioj kontra^u tiuj
Kastor-transportoj - kun granda batalo inter polico kaj
civitanoj; parte sub viv-dan^geraj kondi^coj. Precipe la junaj
policistoj, kiuj devis akompani la transporton ricevis pli
grandan radiadon ol publike atestita. Rezultoj sekvos. 

Hindio kaj poste Pakistano 
testis nukleajn bombojn subgrundajn.
Evidenti^gis, ke la radioaktiva materialo parte likis el la
subgrundo, kaj endan^gerigas homojn. La nuna Naciisma Gvidantaro
de Hindio faris politikan signalon, ke forton donas la nukleaj
armiloj. ^cu ili volas batali kun Pakistano pri Ka^smiro pere de
nukleaj bomoj ? 

La klimata anomalio El Ni¤o
 ^ci jare efikis, ke la bruligo de partoj de arbaroj en
Indonezio kaj Meksikio (kaj ??) i^gis terglobaj katastrofoj: La
sekvo estas, ke multaj bestoj - inter ili primatoj - a^u mortis
en la fajro a^u mortos pro manko de siaj nutra^jo kaj
protektanta arbaro. 
La bruligo de arbar-partoj havas longan tradicion. Sed kutime
temis pri malgrandaj pecoj kaj estis farita de la homoj, kiuj
vivas de tiu ^ci eko-sistemo. 
Nun venas mon-avidaj homoj kaj firmaoj, al kiuj la arbara
biosistemo ne utilas. Ili bezonas grundon por agrikulturo - al
ili egalas, ke tia grandarea agrikulturo sur tiaj grundoj kaj
klimataj kondi^coj detruos la grundon kaj gvidos al dezertigo. 

Teruraj longda^uraj pluvegoj ka^uzis inundojn en ^Cinio,
Japanio, Banglade^so (k.a.). Parte estas problemo de la
civilizacio, kiu ^ciam luktas kontra^u la naturo; ekz-e en
^Cinio la riveregoj situas alte super la nivelo de la lando kaj
^ciam bezonas digojn. Nun la akvo-amaso ne plu estas tenebla,
kvankam la tuta armeo batalas por savi la digojn kaj sekve
malhelpi inundojn.
Krome estas kontribuo de la senarbarigo en Tibeto kaj alie en
^Cinio; kun la sekvo ke la grundo ne plu tenas la akvon kaj post
la pluvo la akvo tuj eniras la riverojn. Certe ^cijare e^c ne la
arbaroj povus elteni tiom da pluv-akvo, kiom pluvegis pro la El
Ni¤o.

Bestoj
La^u informo de la Tutmonda Fonduso por Bestoj (angle: World
Wildlife Foundation (WWF)) kvarono de ^ciuj specioj de
vertebruloj estos estingataj.
Kelkaj ka^uzoj: Venenigo de la medio pere de pesticidoj kaj
kemia^joj; forbrulado de la pluvarbaroj; etendi^go de la
civilizacio.

 Mar-mamuloj - Sonar-Testado
de la Usona Marino, Surtass lfa. 
La nova Sonar-metodo estas elprovita por determini la pozicion
de nebruaj dizelaj submaraj ^sipoj sur ^ciuj oceanoj. La
malaltaj frekvencoj terurigas la maresta^jojn. La testoj okazis
kontra^u diversaj le^goj (por-mediaj, ktp.). Oni uzas 125 dB,
tio signifas teruran bruegon - se oni parolus pri normala sono.
La mar-mamuloj same kiel homoj estas terurigataj de tia bruo.
Por publikaj testoj ^cirka^u Havajo ili volis uzi mil-onan
(1/1000) malpli fortan bruon - la deci-Bel (dB) sistemo uzas
logaritman skalon, do estas sufi^ce brua. Mi eksciis el la
raporto, ke la alveno de balenoj je Havajo estas grava okaza^jo
por la enlo^gantoj. Tiam la balenoj naskas kaj nutras iliajn
idojn - la maro estas granda infan-vartejo kaj -ludejo. Homoj
^satas na^gi samtempe kaj a^uskulti al la kantoj de la balenoj. 
Kiam la homoj ekkomprenis, ke la marinistoj diable dama^gus la
tutan vivociklon de la balenoj per siaj testoj, estis grandaj
manifestacioj kaj le^gaj provoj haltigi tiajn testojn.  S-ino
Reid spertis la malaltfrekvencan bruo-teston en la akvo kaj
ricevis ^sokon - ^si opinias, ke tiamaniere la balenoj
frenezi^gus kaj la idoj mortus. La^u D-ro A. Frantzis surpla^gis
frenezigitaj balenoj en Grekio pro subakvaj Sonar-testoj. 
^generalaj informoj: 
Lanny and Mary Rose Sinkin, P. O. Box 944, 
Hilo, Hawai'i 96721 
Tel.: (808) 969-7768; FAX: 934-9609; 
e: light@ilhawaii.net
Agad-eblecoj favore al la Balenoj:
La testpermeso validas ^gis oktobro 1998 kaj denove estos en
1999, dum la balenoj vivas ^cirka^u Hawajo. Bv. subteni tiun
kampanjon kaj legi ekz-e:
http://www.dreamweaving.com/lfas.html
kaj sendi leteron al la senatoroj de Hawajo, ke ili akceptu la
rezolucion HCR 134, kiu haltigos la testadon kaj uzadon de
Surtass lfa ^gis la EIS (Environmental Impact Studies) (e-e:
studoj pri la efikoj al la medio) estas kompletigitaj kaj
akceptitaj; tiun rezolucion jam akceptis la parlamento.
Teksto: A. Belchior 

Email: 
cbelchior@omniway.sm